Gliwickie cmentarze

Cmentarz Hutniczy jest najstarszą zachowaną nekropolią gliwicką. Po najstarszym z cmentarzy, obok kościoła Wszystkich Świętych nie ma dziś ani śladu, o kolejnym – przy ulicy Kozielskiej przypomina jedynie niewielka kaplica. Dzieje Cmentarza Hutniczego splatają się z historią Huty Gliwickiej i dzielnicy hutniczej. Cmentarz został założony przez Zarząd Huty Gliwickiej dla pracowników Huty i ich rodzin, zarazem mieszkańców dzielnicy hutniczej. Z uwagi na to że spora część kadry Huty Gliwickiej była wyznania ewangelickiego, cmentarz służył przez pewien okres również parafii ewangelickiej, jednak nigdy nie był cmentarzem wyznaniowym. Z racji wyjątkowej pozycji Huty Gliwickiej w życiu miasta wyjątkowego charakteru zaczął nabierać i cmentarz. Dyrektorzy, inspektorzy i modelarze-artyści stanowili znaczącą część ówczesnej gliwickiej elity. Wygląd cmentarza w dużej mierze wynikał właśnie z przynależności do huty. Większość grobów okolona była żeliwnymi płotkami świadczącymi o kunszcie odlewników. Po 1945 roku na cmentarzu hutniczym zmarłych chowano sporadycznie – byli to najczęściej repatrianci ze wschodnich terenów przedwojennej Polski. W 1948 roku zapadła decyzja zamknięcia cmentarza hutniczego. Rok później odbył się na nim ostatni pochówek. W swej historii Cmentarz Hutniczy parokrotnie miał pecha. Pierwszym był wybuch broni i amunicji ukrytej podczas powstań śląskich w krypcie kaplicy. Wybuch zniszczył doszczętnie kaplicę i znaczną część przylegającego cmentarza. W wyniku wybuchu zginęło kilkunastu żołnierzy francuskich stacjonujących wówczas w Gliwicach w ramach nadzoru wojsk sojuszniczych nad spornymi terenami Górnego Śląska. W ostatnich latach został odrestaurowany.



Uploaded with ImageShack.us

Najstarszym zachowanym zabytkiem kultury żydowskiej w Gliwicach jest cmentarz wyznaniowy przy ulicy Na Piasku. Został on założony w 1815 roku. Cmentarz ten posiada powierzchnię 0,63 ha. Do dnia dzisiejszego zachowało się tu około 500 nagrobków. Były one ustawione w równych rzędach, co sprawiało wrażenie dużego zagęszczenia pomników. Dominującą formą nagrobka jest tutaj tradycyjna dla żydowskiej sztuki sepulkralnej macewa, czyli pionowo ustawiona płyta zwieńczona trójkątnie lub półkoliście, z inskrypcjami w języku hebrajskim lub niemiecko-hebrajskim, zdobiona starotestamentowymi symbolami. Materiałem, z jakiego najczęściej wykonywano płyty nagrobne, był szary piaskowiec nazywany przez Żydów "płaczącym kamieniem", słabo odpornym na śląskie warunki atmosferyczne.



Uploaded with ImageShack.us

Drugi, bardzo ważny cmentarz gliwicki został założony w latach 1902-03 przy ul. Poniatowskiego. Powodem jego powstania było zapełnienie najstarszego cmentarza i wzrastająca ciągle ilość wyznawców judaizmu. Nekropolia o powierzchni 1,7 ha została ogrodzona od ulicy ceglanym murem z dwiema dużymi bramami o kutych, żeliwnych kratach. Przy cmentarzu wybudowano w listopadzie 1903 roku okazały i imponujący neogotycki dom przedpogrzebowy według projektu wiedeńskiego architekta Maxa Fleischera. Dom ten, zważywszy na straty związane z Holokaustem, stanowi wręcz bezcenny zabytek.Budynek jest jednokondygnacyjny, wykonany z ozdobnej cegły klinkierowej. Bryła budynku jest trójdzielna i symetryczna. Elewacja ma długość 43 metrów. Całość została przekryta czterospadowym dachem. Część środkową tworzy duża hala dwukrotnie przewyższająca boczne skrzydła. Wieńczy ją ośmiodzielne sklepienie krzyżowo-żebrowe. Na sklepieniu zachowały się fragmenty malowideł i ozdób. Górne partie sklepienia są ozdobione freskiem przedstawiającym gwiaździste niebo. Na żebrach sklepienia widoczne są resztki złotoczerwonych ornamentów roślinno-geometrycznych. W hali głównej, na ścianie wschodniej i zachodniej znajdują się zachowane wysokie ostrołukowe okna z fragmentami witraży o motywach geometrycznych z trzema gwiazdami Dawida.Układ kwater na cmentarzu jest dobrze zachowany. Do dnia dzisiejszego ocalało ponad 600 nagrobków, w tym przyścienne grobowce rodzinne o cechach stylistycznych historyzmu, secesji i modernizmu. Na cmentarzu spoczywa około 900 osób.Cmentarz do dnia dzisiejszego pozostaje otwarty dla celów grzebalnych i jest jedną z trzech czynnych żydowskich nekropolii w województwie śląskim. Warto wspomnieć, że w 1970 roku na cmentarzu tym spoczął jeden z gliwickich rabinów - dr filozofii Wilhelm Münz, autor czterech cennych książek o tematyce religijno-filozoficznej.



Uploaded with ImageShack.us